Kurcz Ida Pamięć, uczenie się, język (2)

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.na rys.27 "ma" nogi).Cz�sto cytowanym modelem sieciowym jest model Quilliana (1968), który stanowi symulacj� fragmentu pami�ci semantycznej, odnosz�cej~si� do taksonomii zoologicznej (por, rys.28).Poszczególne w�z�y tej pami�ci tworz� hierarchi� po��czer5 podrz�dno�ci-nadrz�dno�ci, przy czym za�o�eniem tego modelu jest t0, �e cechy przypisane poszczególnym w�z�om nie powtarzaj� si� ju� na poziomie podrz�dnym, na którym zapisane s� tylko cechy charakterystyczne dla tego poziomu.Tak wi�c cechy w�a�ciwe np.kanarkowi "�piewa", "jest �ó�ty" wi�� si� bezpo�rednio z w�z�em reprezentuj�cym kanarka, natomiast "ma pióra" ��czy si� z ptakiem, "oddycha" z kr�gowcem.Wynika z tego, �e cecha "ma pióra" charaktery�uje kanarka po�rednio poprzez w�ze� nadrz�dny "ptak", a cecha "oddycha" oddalona jest oder5 o dwa w�z�y.Wynika z tego dalej, �e czas przetwarzania infarm8cji67Rys.28.Model pami�ci semantycznej wedlug M.R.Quilliana (1968) zwi�zanych z tak� reprezentacj�, np.czas oceny prawdziwo�ci zda� stwierdzaj�cych powy�sze relacje, powinien zale�e� od odleg�o�ci tego typu po��cze�.I rzeczywi�cie, w badaniach przeprowadzonych przez Collinsa i Quilliana (1969) czas oceny prawdziwo�ci zdania "kanarek jest �ó�ty" by� krótszy od czasu oceny prawdziwo�ci zdania "kanarek ma pióra", a ten krótszy od czasu oceny zdania "kanarek oddycha".Jednak�e dalsze badania nie potwierdzi�y powszechno�ci tej zasady w pami�ci semantycznej, dopuszczaj�c tym samym mo�liwo�� wielokrotnych czy redundantnych zapisów tej samej cechy na ró�nych poziomach hierarchii poj�ciowej.Podstawow� jednak spraw�, której przedstawiony na rysunku 28 model nie potrafi� rozwi�za�, to sprawa wagi poszczególnych cech dla charakterystyki danego w�z�a i wagi czy te� reprezentatywno�ci poszczególnych egzemplarzy dla danej kategorii, które to sprawy akcentowa�y teorie cech semantycznych i teorie prototypów.Konkurencyjna grupa.teorii dotycz�cych pami�ci semantycznej, tzw.teorie cech semantycznych (Bierwisch, 1969; Rips, Shoben i Smith, 1973; Smith, Shoben i Rips, 1974; Le Ny, 1979), opiera�y si� na tradycyjnej koncepcji zbioru cech istotnych dla danego poj�cia, co si� cz�sto wyra�a�o w przyjmowaniu wymiarów semantycznych, na których mo�na umieszcza� wszelkie poj�cia i miejsce poj�cia na wielu ró�nych wymiarach decyduje o jego znaczeniu.Niektórzy autorzy (np.Bierwisch, 1969; Le Ny, 1979) postulowali istnienie zbioru cech podstawowych (jak np, �ywotno��, policzalno�� itp.), za pomoc� których mo�na definiowa� wszelkie poj�cia.Idea, �e ka�de poj�cie mo�na wyodr�bni� za pomoc� jego cech istotnych, czyli koniecznych i wystarczaj�cych, jest ide� bardzo star�, wywodz�c� si� od Arystotelesa i od jego czasów dominuj�c� w my�leniu europejskim.W badaniach psychologicznych nad reprezentacj� poj�� pojawi� si� jednak problem cech, które nie s� cechami definicyjnymi, a jednak odgrywaj� wa�n� rol� w rozumieniu danego poj�cia.Tak np.Rips, Shoben i Smith (1973) wyodr�bnili obok cech definicyjnych jakiego� poj�cia jego cechy charakterystyczne, które, mimo ich znacznej wyrazisto�ci, nie s� cechami koniecznymi i wystarczaj�cymi do okre�lenia danego poj�cia.Cech� tak� jest np.cecha latania dla ptaków, która pe�ni wa�n� rol� przy ich identyfikowaniu, nie jest jednak cech� definicyjn�, gdy� mog� istnie� ptaki, które nie lataj� (np.strusie).Ten tok rozumowania przypisuj�cego ró�n� wag� poszczególnym cechom sk�adaj�cym si� na dane poj�cie, ale id�cy dalej, tj.akcentuj�cy z kolei fakt, �e poszczególne egzemplarze danej kategorii nie przynale�� do niej w takim samym stopniu, doprowadzi� do pojawienia si� trzeciej grupy teorii, tzw.teorii prototypów, któr� najpe�niej wyra�a koncepcja Eleonor Rosch.Autorka ta, zajmuj�c si� kategoriami naturalnymi, stwierdzi�a, �e w ocenach badanych ~ przez ni� osób poszczególne egzemplarze danej kategorii okaza�y si� lepszymi a inne gorszymi jej reprezentantami (np.jab�ko jest lepszym przyk�adem owocu ni� figa, gdy� wi�cej osób wymieni�o jab�ko jako przyk�ad kategorii owoc).Wydaje si� to nielogiczne, gdy� przynale�no�� do jakiej� kategorii nie mo�e by� stopniowalna, co� albo nale�y do danej kategorii, albo nie, i z punktu widzenia logiki arystotelesowskiej dany przedmiot albo ma cechy istotne dla danej kategorii i do niej nale�y, albo nie ma i nie nale�y.W badaniu poj�� naturalnych okaza�o si�, �e granice mi�dzy nimi s� p�ynne i �e egzemplarze danej kategorii mo�na uporz�dkowa� od lepszych do gorszych jej reprezentantów.Rosch (a za ni� i inni autorzy, por.Trzebi�ski, 1981 ) wyró�ni�a cz�� centraln� danej kategorii (rdze� w terminologii Trzebi�skiego), któr� okre�li�a terminem prototyp.Im bardziej dany egzemplarz podobny jest do prototypu danej kategorii, tym lepszym jest jej reprezentantem.Bli�ej koncepcj� Rosch przedstawiamy w rozdziale o j�zyku.Teoria prototypów wi��e si� te� do�� ci�le z teori� schematów.Ze wzgl�du na ogólniejszy charakter teorii schematów omawiamy j� w podrozdziale po�wi�conym rozwa�aniom nad teoriami pami�ci.Funkcjonowanie prototypów w naszej pami�ci zosta�o te� potwierdzone w badaniach nad tworzeniem sztucznych kategorii poj�ciowych, które to badania przeprowadzili M.I.Posner i S.Keele (1968).Jako prototypy stosowali oni przypadkowe uk�ady kropek (rys.29A przedstawia trzy spo�ród stosowanych w tych badaniach prototypów) [ Pobierz całość w formacie PDF ]

�

pobieranie @ do ÂściÂągnięcia @ pdf @ download @ ebook

Podobne