[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Jego ¿ona to:— ³atwowierna i bezkrytyczna kobieta bardzooddana mê¿owi i rodzinie,— z ca³ych si³ próbuje pomóc mê¿owi,ale jej zabiegi nie przynosz¹ ¿adnego skutku; pope³nia b³êdyz nieœwiadomoœci.Sprawcami nieszczêœæ rodzinys¹ na równi:— pisarz gminny (oszust, ³apówkarz idenuncjator, uosobienie negatywnych cech carskiego aparatuw³adzy; jako m³ody ch³opak bra³ udzia³ w powstaniustyczniowym, ale schwytany w niewolê szybko zmieni³ siê wszpiega; teraz robi karierê wykorzystuj¹c ciemnotê ch³opów iich lêk przed w³adz¹),— ziemiañstwo (nie interesuje siê sprawamich³opów, uchyla od pracy w samorz¹dach wiejskich; obojêtne na sprawy wsi),— kler (obojêtny na krzywdê ludzi, koicierpienia jedynie modlitw¹, a w rzeczywistoœci wspierabogaczy).“Zpamiêtnika poznañskiego nauczyciela” (1879 r.)Utwór napisany w formiepamiêtnika.Nowela wydana wpierw we Lwowie, pt.“Z pamiêtnikakorepetytora” (ukazuje stosunki panuj¹ce w szkolnictwiewarszawskim), nastêpnie w Warszawie, ale ze wzglêdu na cenzurê podzmienionym tytu³em.Korepetytor Wawrzynkiewicz wspomina swego ucznia Michasia.Matka ch³opca, która straci³a mê¿aw Powstaniu Styczniowym, pok³ada³a w synu wielkie nadzieje.Obci¹¿ony t¹ œwiadomoœci¹ jedenastoletni uczeñ pruskiegogimnazjum traci³ zdrowie, œlêcz¹c nad ksi¹¿kami do póŸnejnocy.Nie uzyskiwa³ jednak zadawalaj¹cych wyników, gdy¿ niepotrafi³ znieœæ szykannarodowych i nienaturalnych warunków nauczania.Usuniêty zeszko³y, zachorowa³ na zapalenie mózgu i umar³.Nowela ukazuje los dziecka w szkolezaborczej:— bezlitosne têpienie wszelkich przejawówpolskoœci poprzez przeœladowanie mowy i kultury polskiej orazd³awienie uczuæ patriotycznych,— drêczenie dzieci wrogim systemem(œledzenie, podejrzewanie, straszenie, stosowanie surowychkar),“Sachem”Miejscem akcji jest Antylopa,miasto w Teksasie za³o¿one przez niemieckich osadników nazgliszczach indiañskiej osady Chiavatty.Jej mieszkañcy(plemiê Czarnych Wê¿Ã³w) zosta³o wymordowane przezosadników.Ostatni przedstawiciel plemienia, syn sachema (wodza), zosta³ uratowany z rzezi iwychowany w cyrkowej trupie.lUtwór porusza kwestiêwynaradawiania Indian w Ameryce:l— akcja rozgrywa siê ok.1879 r.i siêgalat 50-tych XIX w., okresu najintensywniejszej kolonizacji Ameryki Pó³nocnej,— bohaterem jest Sachem, Indianin, którypod wp³ywem œrodowiska nie tylko zapomnia³ o swym pochodzeniu,ale wrêcz wypar³ go siê, wyra¿aj¹c w ten sposób zgodê nalos wspó³ziomkówlUtwór ukazuj¹c tragediêIndian jest wstrz¹saj¹cym protestem przeciw krzywdzie itragedii ludzkiej.WyraŸna jest analogia miêdzyIndianami w Ameryce a Polakami pod zaborami, poddanymizabiegom germanizacji i rusyfikacji.l“Orso”W miasteczku Anaheim wpo³udniowej Kalifornii, w Ameryce koñczy siê winobranie.Przybyli Indianie i Murzyni z gór roztasowuj¹ siê na ulicach,oczekuj¹ na pracê.W miasteczku zagoœci³ równie¿ cyrk.Dyrektor Hirsz dba o reklamê przedstawienia.Krzykliwe afiszerozg³aszaj¹, ¿e gwoŸdziem programu jest Orso, “Herkules amerykañski” pó³krwiIndianin, niezwyk³y si³acz, który z ³atwoœci¹ unosipiêkn¹ tancerkê, Jenny.Niestety robotnicy przepili ju¿ wiêkszoœæ pieniêdzy i przedstawienie nie mapowodzenia.Rozz³oszczony dyrektor za domniemane pró¿niactwostraszliw¹ ch³osta karze Orso, ale gdy próbuje to samo zrobiæz dziewczyn¹, Indianin staje w jej obronie.Na nic zda³a siêinterwencja czterech ros³ych Murzynów.Orso pokonuje wszystkichi razem z Jenny opuszcza cyrk.Z ogromnym trudem przebylipustynie, a w kanionie wgórach Santa Anna stary akwater nakarmi³ ich i “odt¹d trojetych ludzi pêdzi³o ¿ycie razem” na odludziu.Nowela ukazuje stosunekkolonizatorów do ludnoœci miejscowej:— dwoje nieszczêœliwych artystów cyrkowyOrso (niedŸwiedŸ) i m³odziutka Jenny marz¹ o innym œwiecie, znanym im z Biblii, jedynejdostêpnej im ksi¹¿ce,— tubylcy, na których zainteresowanieprzedstawieniem liczy³ dyrektor, s¹ odra¿aj¹cy ale budz¹ litoœæ (wiecznie pijani, zara¿enichorobami przywleczonymi przez bia³ych ludzi, ¿yj¹ niczym niewolnicy na w³asnej ziemi)
[ Pobierz całość w formacie PDF ]