[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Z kolei wrogoœæ reaktywna mo¿e tak¿e, w wypadku jej wyparcia, wzbudzaæ lêk i w ten sposób powstaje cykl reakcji.To zjawisko wspó³zale¿noœci miêdzy wrogoœci¹ a lêkiem, w którym jedno zawsze pobudza i wzmacnia drugie, pozwala nam zrozumieæ, dlaczego w nerwicach znajdujemy tak wiele nieustêpliwej wrogoœci'.Ten wzajemny wp³yw stanowi równie¿ pod³o¿e czêstego zjawiska zaostrzenia siê g³êbokich nerwic bez ¿adnych widocznych przyczyn.Nie ma znaczenia, czy pierwotnym czynnikiem jest lêk czy wrogoœæ; bardzo wa¿ne dla dynamiki nerwic jest to, ¿e lêk i wrogoœæ s¹ w sposób nierozerwalny ze sob¹ splecione.Przedstawiona przeze mnie teoria lêku oparta jest w zasadniczych swych• Gdy uœwiadomimy sobie, jak lêk wp³ywa na wzrost wrogoœci, niepotrzebne wydaje siê szukanie specjalnego biologicznego Ÿród³a popêdów destrukcyjnych, jak to czyni³ Freud w swojej teorii instynktu œmierci.za³o¿eniach na psychoanalizie, na takich pojêciach jak dynamika nieœwiadomych si³, procesy wyparcia, projekcji itd.Jednak w kilku aspektach ró¿ni siê ona od stanowiska Freuda.Freud przedstawi³ kolejno dwa pogl¹dy na temat genezy lêku.Wed³ug pierwszego z nich przyczyn¹ lêku s¹ wyparte impulsy.Chodzi³o tu wy³¹cznie o impuls seksualny i wyjaœnienie to mia³o œciœle fizjologiczny charakter.Opiera³o siê bowiem na przekonaniu, ¿e je¿eli energia seksualna nie mo¿e wy³adowaæ siê, to powsta³e w wyniku tego w organizmie napiêcie fizyczne zamienia siê w lêk.Drugi natomiast pogl¹d Freuda g³osi, ¿e lêk (nazwany przez niego lêkiem neurotycznym) jest skutkiem strachu przed tymi impulsami, których odkrycie lub zaspokojenie uwa¿a podmiot za zagro¿enie z zewn¹trz7.Ta druga interpretacja o charakterze psychologicznym dotyczy nie tylko impulsu seksualnego, ale tak¿e agresji.W tej interpretacji lêku, Freuda nie interesuje mechanizm •wyparcia impulsów, interesuje go jedynie obawa przed takimi impulsami, których zaspokajanie wi¹¿e siê z zagro¿eniem zewnêtrznym.Moje teoria wynika z przekonania, ¿e pe³ne zrozumienie problemu wymaga integracji obydwu pogl¹dów Freuda.Uwolni³am tym samym pierwsz¹ teoriê od podstaw œciœle fizjologicznych i po³¹czy³am j¹ z drug¹ teori¹.Lêk wynika na ogó³ nie tyle z obawy przed istniej¹cymi impulsami, ile z obawy przed impulsami wypartymi.Wydaje mi siê, i¿ Freud nie móg³ wykorzystaæ owocnie swej pierwszej teorii —choæ opiera³a siê ona na b³yskotliwej obserwacji psychologicznej dlatego, ¿e nada³ jej interpretacjê fizjologiczn¹, zamiast postawiæ psychologiczne pytanie o psychiczne skutki wyparcia impulsu.Drugi punkt, w którym nie zgadzam siê z Freudem, dotyczy mniej teorii, natomiast bardziej praktyki.W pe³ni podzielam jego pogl¹d, ¿e lêk mo¿e "wyp³ywaæ z ka¿dego impulsu, wyra¿enie którego poci¹ga za sob¹ niebezpieczeñstwo zewnêtrzne.Niew¹tpliwie taki charakter mog¹ mieæ impulsy seksualne, ale tylko o tyle, o ile indywidualne i spo³eczne tabu, którymi s¹ obwarowane, czyni je niebezpiecznymi8.Z tego punktu widzenia czêstotliwoœæ, z jak¹ lêk wzbudzany jest przez impulsy seksualne, zale¿y w du¿ej mierze od aktualnej postawy wobec seksu w danej kulturze.Nie wydaje mi siê, ¿eby seks jako taki móg³ byæ szczególnym Ÿród³em lêku.S¹dzê natomiast, ¿e takim specyficznym Ÿród³em lêku mo¿e byæ wrogoœæ czy, mówi¹c dok³adniej, wyparte wrogie impulsy.Przek³adaj¹c przedstawion¹ w tym rozdziale teoriê na prosty jêzyk praktyki: ilekroæ spotykam lêk lub jego przejawy zadajê sobie nastêpuj¹ce1 Z.Freud New Introductory Lectures.Rozdzia³ Lêfc l ¿ycie instynktowe, s.126.» Byæ mo¿e, w takim spo³eczeñstwie jak to, które opisa³ S.Butler w Erew³ion, w którym ka¿dy przejaw choroby somatycznej jest surowo karany, pragnienie choroby wywo³a³oby ³¹k.pytania — w jaki czu³y punkt trafiono wywo³uj¹c wrogoœæ i co zmusza do jej wyparcia? Z moich doœwiadczeñ wynika, ¿e poszukiwanie w tych warunkach czêsto prowadzi do zadowalaj¹cego zrozumienia lêku.Trzeci punkt, w którym nie zgadzam siê z Freudem, dotyczy jego za³o¿enia, ¿e lêk generowany jest tylko w dzieciñstwie, pocz¹wszy od przypuszczalnego lêku towarzysz¹cego narodzeniu, a koñcz¹c na lêku przed kastracj¹, i ¿e lêk pojawiaj¹cy siê w póŸniejszym ¿yciu oparty jest na reakcjach, które pozosta³y infantylne.„Nie ulega w¹tpliwoœci, ¿e osoby, które nazywamy neurotycznymi, zachowuj¹ swój infantylny stosunek do niebezpieczeñstwa i nie upora³y siê z nieaktualnymi ju¿ sytuacjami lêkotwórczymi" 9.Rozwa¿amy oddzielnie poszczególne elementy zawarte w tej interpretacji.Freud twierdzi, ¿e w dzieciñstwie mamy szczególn¹ sk³onnoœæ do reagowania lêkiem.Jest to fakt niepodwa¿alny, maj¹cy wa¿kie i zrozumia³e przyczyny.Dziecko jest wzglêdnie bezbronne wobec ró¿nych niekorzystnych wp³ywów.W nerwicach charakteru stwierdza siê nieodmiennie, ¿e lêk zacz¹³ siê kszta³towaæ we wczesnym dzieciñstwie, a przynajmniej, ¿e fundamenty tego, co nazwa³am lêkiem podstawowym, powsta³y ju¿ wtedy.Freud uwa¿a ponadto, ¿e lêk w nerwicach u ludzi doros³ych jest ñaSal powi¹zany z warunkami, które wywo³a³y go pierwotnie.Oznacza to na przyk³ad, ¿e lêk przed kastracj¹ tak samo dokucza³by doros³emu mê¿czyŸnie, choæ w formie zmodyfikowanej, jak i wtedy, gdy by³ on m³odym ch³opcem.Bez w¹tpienia zdarzaj¹ siê rzadkie przypadki pojawiania siê na nowo w doros³ym ¿yciu dzieciêcych reakcji lêkowych w formie nie zmienionej10.Jednak z regu³y mamy do czynienia nie z powtarzaniem, lecz z rozwojem.W tych przypadkach, w których analiza pozwala na stosunkowo pe³ne zrozumienie przebiegu rozwoju nerwicy, mo¿emy stwierdziæ nieprzerwany ³añcuch reakcji lêkowych od form wczesnodzieciêcych do form w³aœciwych wiekowi doros³emu.Wobec tego, lêk w póŸniejszych latach ¿ycia bêdzie zawiera³ miêdzy innymi elementy uwarunkowane specyficznymi konfliktami—w dzieciñstwie.Ale lêk jako taki nie jest reakcj¹ infantyln¹.Gdybyœmy tak uwa¿ali, postawê infantyln¹ wziêlibyœmy mylnie za postawê, która powsta³a jedynie w dzieciñstwie.Nazywanie lêku reakcj¹ infantyln¹ jest co najmniej tak samo nieuzasadnione, jak nazywanie go przedwczeœnie dojrza³¹ reakcj¹ u dziecka.• Z.Freud New Introductory Lectures, Rozdzia³ £¹k i ¿ycie instynktowe, s.123.10 J.H.Schultz opisuje taki przypadek w Neurose, Lebensnot, Aerztliche Pflicht.Pewien cz³owiek zmienia³ czêsto pracê, poniewa¿ niektórzy zwierzchnicy wywo³ywali u niego gniew i lêk.W trakcie psychoanalizy okaza³o siê ¿e z³oœcili go tylko ci zwierzchnicy, którzy nosili okreœlonego rodzaju brodê.Okaza³o siê, ¿e zachowanie pacjenta jest dok³adnym powtórzeniem reakcji przejawianej wobec ojca w trzecim roku ¿ycia, 'kiedy ten groŸnie atakowa³ matkê.rozdzia³5Podstawowa struktura nerwicLêk mo¿na w pe³ni wyjaœniæ aktualn¹ sytuacj¹ konfliktow¹.Je¿eli jednak sytuacja lêkorodna wystêpuje u osoby z nerwic¹ charakteru, to aby wyjaœniæ przyczyny powstania wrogoœci i jej wyparcia w tej konkretnej sytuacji, musimy zawsze liczyæ siê z lêkami wystêpuj¹cymi ju¿ wczeœniej.Stwierdzimy wtedy, ¿e i ten lêk poprzedza³a wrogoœæ.Tak wiêc dla zrozumienia Ÿróde³ ca³ego procesu rozwoju lêku musimy cofn¹æ siê do okresu dzieciñstwa'.Bêdzie to jedna z nielicznych sytuacji, w której zajmê siê spraw¹ doœwiadczeñ pochodz¹cych z okresu dzieciñstwa.Dzieciñstwu poœwiêca³am mniej uwagi ni¿ to siê zwykle czyni w literaturze psychoanalitycznej, nie dlatego ¿e niniejsz¹ wagê ni¿ inni psychoanalitycy przywi¹zujê do doœwiadczeñ dzieciêcych, ale dlatego, ¿e ksi¹¿ka ta dotyczy raczej aktualnej struktury osobowoœci neurotycznej ni¿ prowadz¹cych do niej uprzednich doœwiadczeñ jednostki.Badaj¹c historiê dzieciñstwa ogromnej liczby neurotyków stwierdzi³am,' Nic rozwa¿am tutaj problemu, jak daleko trzeba siêgaæ c³o okresu dzieciñstw, w celach terapeutycznych
[ Pobierz całość w formacie PDF ]