[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Lawnicy skladaja przysiege na stojaco, po kolei,po uprzednim odczytaniu jej tresci przez przewodniczacego, podnoszacreke w ustalony sposob.Socjolog C.Riviere zwrocil uwage na roznorodnosc funkcji pelnionychprzez obrzedy swieckie szczegolnie w dziedzinie wladzy i kontroli:1.uwierzytelnienie wladzy poprzez manifestacje sily, przemowienia,upamietnianie waznych wydarzen;2.potwierdzenie hierarchii, statusow pozwalajace liczacym sieosobistosciom na regularne pojawianie sie w mediach i uczestnictwow ceremoniach;3.poswiadczenie wymiaru moralnego dzieki systemowi wyroznien(zaszczyty, odznaczenia) i sankcji (nagany, zawieszenie wczynnosciach);4.animacja jako wynik zgrupowan o charakterze swiatecznym izabawowym.Nalezy zauwazyc, ze w spoleczenstwach bardzo zroznicowanych i wsystemie demokratycznym rytualy powoduja czesciej integracje grupowalub/i lokalna niz calkowita - z wyjatkiem kilku swiat narodowych (14 lipcawe Francji, Memorial Day w USA).Podobnie jak w kosciolach, wiekszoscrytualow swieckich wiaze sie z dzialalnoscia partii (posiedzenia, kongresy),zwiazkow zawodowych (marsze, strajki) oraz innych ugrupowan walczacycho uznanie spoleczne (ruchy feministyczne, homoseksualisci, sekty, itd.).Wtym sensie rytual nie utwierdza istniejacego porzadku, lecz przyczynia siedo jego odnowy lub zakwestionowania.Mozna wyroznic rozmaite wobecniego postawy: neutralnosc, kpina, kreacja (promocja neorytualow).Rytualy swieckie, podobnie jak religijne, rozpatrzymy, nie wyczerpujacoczywiscie tematu, w trzech kategoriach: rytualy masowe, rytualykontaktow miedzyludzkich i rytualy cielesne.II.Rytualy masowe.Sa one charakterystyczne dla spoleczenstwa, w ktorym istotne miejscezajmuje opinia publiczna oraz konsumpcja.Istnieje wiele form tychrytualow:ceremonie, defilady, manifestacje upamietniajace jakies zdarzenia,ktorych znaczenie polityczne sie zmienia, a klimat uczuciowy jestintensywny;gry sportowe roznego rodzaju - mistrzostwa, wyscigi, olimpiady, wktorych uczestnicza zawodnicy i publicznosc;swieta i widowiska masowe przezywajace obecnie ewolucje, o ktorejjuz wspominalismy.Zaden z tych swieckich rytualow nie jest bardziej niz inne reprezentatywnydla naszej epoki, lecz postaramy sie znalezc znaczace przyklady i aspektyproblemu.1.Religie polityczne.Nalezy zaznaczyc, ze swieckie zgromadzenia o charakterze religijnym niezawsze przyjmowaly forme masowych ruchow politycznych, czasem byly tostowarzyszenia pacyfistyczne, raczej zamkniete, a nawet tajne, jak np.masoneria.Religia polityczna, zywa w Europie Zachodniej od ponaddwustu lat, moze byc uwazana za pewien rodzaj religii cywilnej,kultywujacej braterstwo (bardziej lub mniej wybiorcze), koegzystujacej iwspolzawodniczacej z religiami oficjalnymi, od ktorych zapozyczyla wieleelementow: inicjacje, ceremonie, emblematy, jezyk sakralny oraz rytualy.W wydanym niedawno slowniku (Dictionaire de la Franc - Maconnerie,PUF, 1987) artykul Obrzed zajmuje trzydziesci stron.Bez watpienia Rewolucja Francuska zrodzila pierwsze kulty politycznemniej lub bardziej oficjalne, np.: Kult Rozumu (celebrowany w katedrzeNotre-Dame w Paryzu w 1793 r.), Kult Najwyzszej Istoty (proponowanyprzez Robespierre'a Konwentowi), Kult Dekady, oparty na kalendarzu otej samej nazwie, skladajacy sie z obrzedow katolickich i masonskich.Nalezy tu wspomniec o manifestacjach ludowych, pochodach,zgromadzeniach, ktore poprzedzily powstanie swiat zbiorowych, np.SwietaFederacji, 14 lipca 1790 - swieta narodowego Francji.Religia obywatelskamiala takze swoje symbole - trojkolorowe kokardy, flage, drzewa wolnoscii oltarze wznoszone w miastach i wsiach.Wedlug historyka Mathieza:istnieje religia rewolucji, ktorej przedmiotem sa instytucja spolecznai jej problemy (Deklaracja Praw, Konstytucja), modlitwy i piesni(Marsylianka, Ca ira).Jednak nowe kulty, zapozyczajace wiele elementow z tradycji liturgicznej,nie sa tak trwale jak wielkie religie historyczne, a sztucznosc i nietrwalosctych form byla przyczyna ich naglego znikniecia na poczatku Konsulatu.Stanowily one zaczatek religii politycznych, ktore pojawily sie pozniej, wrazz rozwojem spoleczenstw masowych.J.-P.Sironneau podkresla doniosle znaczenie zbiegu wydarzenhistorycznych dla pojawienia sie rytualow politycznych.Tworza sie one wwarunkach:spoleczenstwa o zachwianej rownowadze ekonomicznej, w ktorymszerokie kregi oczekuja wyjscia z przedluzajacej sie frustrujacejsytuacji,istnienia tradycji typu mesjanistycznego powiazanej z watkamiodrodzenia i zbawienia,pojawienia sie charyzmatycznego przywodcy, ktory wedlug socjologaMaksa Webera uosabia wladze oparta na oddzialywaniu silnejosobowosci oraz fanatyzmie uczniow i zwolennikow.Taki wodz jestnosnikiem swiadomosci zbiorowej.Jesli zbada sie sytuacje Rosji na poczatku wieku oraz Niemiec w latachdwudziestych, mozna stwierdzic, ze warunki, w jakich rozwijaly sie dwieniezalezne od siebie ideologie komunizmu i narodowego socjalizmu, bylyjednak zupelnie odmienne.Przypadek narodowego socjalizmu.Przywodcy nazistowscy roznili sie (odkomunistow - przyp.red.) pogladami na temat wprowadzenia rytualu, ktorystopniowo mial zastapic kult chrzescijanski na poziomie liturgii i symboli(swastyka)
[ Pobierz całość w formacie PDF ]