Pod redakcjš Tadeusza Tomaszewskiego Mylenie i rozwišzywa (3)

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.0 ile wi�c prawdopoie�stwo obiektywne mierzy rzeczywist� cz�sto�� zdarze�, o tyle prawdoobie�stwo subiektywne okre�la stopie� poznawczej pewno�ci cz�owie159tywne odnosi si� do stanu rzeczy, a prawaopoaobienstwo subieKtywne odnosi si� do stanu umys�u.Ponadto mo�na okre�la� prawdopodobie�stwo obiektywne tylko zdarze� masowych (powtarzalnych), takich jak: rzuty monet�, narodziny dzieci czy katastrofy samochodowe.Nie mo�na mierzy� prawdopodobie�stwa obiektywnego zdarze� indywidualnych, poniewa� nie ma sensu mówi� o cz�sto�ci pojedynczego wypadku.Przeciwnie, mo�na okre�la� prawdopodobie�stwo subiektywne zarówno zdarze� masowych, jak i indywidualnych; w zwi�zku z tym ludzie oceniaj� stopie� pewno�ci, �e na Marsie �yj� istoty rozumne lub �e Bacon napisa� dramaty Szekspira itd.A zatem poj�cie prawdopodobie�stwa subiektywnego jest najbardziej uniwersali#e.Poj�cie to nale�y do najwa�niejszych poj�� teorii decyzji.Jego znaczenie wynika z faktu, i� stopie� pewno�ci cz�owieka wp�ywa na wybór poczynania.Je�li Wilhelm Tell i Aleksy Iwanowicz akceptowali bardzo ryzykowne dzia�ania, to mi�dzy innymi dlatego, �e wed�ug ich oceny prawdopodobie�stwo sukcesu by�o wysokie.Nie mo�na opisa� procesów decyzyjnych bez poznania prawid�owo�ci szacowania przez ludzi prawdopodobie�stwa subiektywnego, tak jak nie mo�na opisa� praw rynku bez poznania takich poj��, jak popyt i poda�.Heurystyka dost�pno�ci psychicznejDokonuj�c przewidywa� przysz�ych stanów rzeczy i szacuj�c ich prawdopodobie�stwo ludzie stosuj� ró�norodne zasady i regu�y heurystyczne.Regu�y te - jak to wykazali�my w rozdziale o czynno�ci my�lenia - sa do�� atwe; redukuj� one wysi�ek poznawczy.Jednocze�nie jednak nie zawsze pozwalaj� racjonalnie oceni� prawdopodobie�stwo przysz�ych zdarze�.S� wi�c zawodne.W ostatnich latach, g�ównie pod wp�ywem prac D.Kahnemana i A.Tversky'ego znacznie wzros�a wiedza o mechanizmie oceny prawdopodobie�stwa subiektywnego.Badania nad heurystykami decyzyjnymi nale�� do najwybitniejszych osi�gni�� wspó�czesnej psychologii.Omówimy niektóre z nich.Jedn� z najwa�niejszych heurystyk jest z a s a d a d o s t � p n o � c i p s y c h i c z n ej (por.Kahneman i in., 1982).Zgodnie z ni� cz�owiek uwa�a, �e zdarzenia s� tym bardziej prawdopodobne, im �atwiej mo�na je z a k t u a I i z o w a � w pami�ci trwa�ej.Je�li wi�c spytamy dan� jednostk�, jakie jest ryzyko zawa�u serca u ludzi w �rednim wieku, stara si� ona przypomnie� przypadki zawa�ów w swoim otoczeniu i na tej podstawie formu�uje s�d o prawdopodobie�stwie.Warto podkre�li�, �e s�d ten zale�y nie tyle od zasobu wiedzy jednostki na ten temat, ile od wiedzy, która uda�o si� jej zaktualizowa�.W jednym z eksperymentów Kahneman i Tversky prosili osoby badane o odpowied� na pytanie, czy litera k cz�ciej jest umieszczona na pierwszYm160e litera k cz�ciej znajduje si� na pierwszym miejscu.Jest to niezgodne rzeczywist� jej cz�stotliwo�ci�.Ten b��dny szacunek mo�na �atwo wyja�ni� a pomoc� zasady dost�pno�ci.Otó� przed sformu�owaniem odpowiedzi #dzie staraj� si� przypomnie� sobie wyrazy zaczynaj�ce si� na liter� k oraz 3kie, w których litera ta znajduje si� na trzecim miejscu.(�atwiej przy#omnie� sobie wyrazy "kot", "kawa" czy "kara" ni� wyrazy "odkrycie", zak�ad" czy "poker".) Te pierwsze s� bardziej dost�pne i szybciej mo�na je aktualizowa�.Dlatego te� uwa�a si� je za bardziej prawdopodobne.W wielu sytuacjach zupe�nie nowych cz�owiek nie ma dostatecznej iiedzy, umo�liwiaj#cej mu szacunek prawdopodobie�stwa.Nie mo�e wi�c #j zaktualizowa�.Wówczas stara si� w procesie my�lenia stworzy� nowe iformacje, u�atwiaj#ce ocen� pewno�ci.Zgodnie z heurystyk� dost�pno�ci sychicznej zdarzenie jest tym bardziej prawdopodobne, im �atwiej mo�na k o n s t r u o w a � przyk�ady takiego zdarzenia.Chc�c zbada� zale�no�ci mi�dzy �atwo�ci� tworzenia przyk�adów ocen� prawdopodobie�stwa, Kahneman i Tversky wykonali szereg ekspe#mentów.W jednym z nich pokazywano ludziom uk�ady znaków, które iajduj� si� na rysunku 1.Uktad A Uktad BX X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X XX X X X X X X X X X X XRys.1.Uk/ady znaków.(Wed�ug: Kahneman i in.,1982)Proszono ich o odpowied� na pytanie, ile dróg mo�na wykre�li� w uk�a3 A i w uk�adzie B.Poinformowano, �e droga jest lini� zaczynaj�c� si� górnego rz�du i ko�cz�c� w rz�dzie dolnym i �e mo�e ona przebiega�.o przezjeden element w danym rz�dzie.Warto zwróci� uwag�, �e pyta�ia mo�na sformu�owa� bardziej probabilistycznie: jakie jest prawdopo#ie�stwo wyznaczenia drogi w obu uk�adach? Takie sformu�owanie nie enia jednak istoty rzeczy.Wyniki s� charakterystyczne.Osoby badane uwa�a�y, �e w uk�adzie A #eje przeci�tnie 40 dróg, a w uk�adzie B takich dróg mo�na wykre�li�ogólna161strukturach liczba permutacji jest identyczna i wynosi ts# = [ Pobierz całość w formacie PDF ]

�

pobieranie @ do ÂściÂągnięcia @ pdf @ download @ ebook

Podobne